یادداشتی برای روز خبرنگار و خبرنگاران، «زرد نویسی و پرسونای زیست‌بوم روزنامه‌ نگاری» عنوان یادداشتی که مهدی جهاندیده در صفحه اینستاگرام خود آن را منتشر کرده که در مارال نیوز نیز آن را می خوانیم. این یادداشت به بهانه فرارسیدن 17 مرداد و روز خبرنگار توسط این ژورنالیست تنظیم و تهیه شده است.

دگرگونی پارادایم در نظام ارتباطات و ظهور رسانه‌های اجتماعی، ژورنالیسم را متاثر از خود کرده است. این روزها شبکه‌های اجتماعی آنلاین به مثابه رکن پنجم دموکراسی عمل می‌کنند. چرا که خبررسانی، نظارت‌گری و شفاف‌سازی در آن‌ ها سریع‌ تر از رکن چهارم رخ می‌دهد. به آن توجیه فنی بالای اقتصادی را هم بیافزایید. اینجا دقیقا همان فضایی است که به قلب روزنامه‌ نگاری سنتی شکلیک می‌شود.

اتمام انحصار و میدان‌ داری رسانه‌های جمعی

دیگر نشانی از انحصار و میدان‌داری رسانه‌های جمعی نیست. رسانه‌های اجتماعی به لطف اوج‌ گیری اعجاب‌انگیزی که داشتند، با جاه‌طلبی تمام بر کرسی اسلافشان تکیه زده‌اند.

ذائقه تحریریه این حکمرانی نوپا، متمایز از قبل است. اگر در گذشته تمرکز بر تربیت نیروی متخصص برای تولید محتوا بود؛ اما اکنون مخاطبِآماتور به روایت رویدادها و حتی جهت‌ دهی به افکار عمومی می‌پردازد. دامنه وسیعی برای فعالیت رسانه‌ ای همه شهروندان فراهم شده است؛ اما بازهم مرز شهروندخبرنگار با ژورنالیست حرفه‌ای کاملا از هم جداست و جدا خواهد ماند..

پرسونای زیست‌بوم روزنامه‌ نگاری، چگالی مختص خودش را دارد. چرا که محصول روزنامه‌نگاری چیزی است که باید بلافاصله درک شود.

یافتنِ احتمالات خارج از حقایق واقعی، همیشه توسط روزنامه‌نگارها رقم خورده است. همان‌ جا که پای تعارض منافع هم به میان می‌آید. در این میانه سوژه‌هایی حکم «ممنوعه» را می‌یابند و این دقیقا راه رفتن بر لبه تیغ است.

اینجاست که ژورنالیسم هنر و علم بودنش را باید اثبات کند، بی‌آنکه در منجلاب سانسور و خودسانسوری گرفتار شود.

طبقه شهروند خبرنگار به این ظرافت‌ها چیرگی ندارد؛ اما بر ظرفیت خارق‌العاده رسانه‌ در پاسخ به یک ضرورت اجتماعی و تکوین یک مسئولیت اجتماعی داناست. در غیاب روزنامه‌نگارها، آن‌ها در مقام فرزند زمانه و بازوان کمکی جریان گردش آزاد اطلاعات، ظهور کرده‌اند. خروجی کار هر چه باشد، پیش‌نویس و فکت تاریخ می‌شود.

به قول آقای گارسیا مارکز «باید همیشه از داشتن فرصتی برای انجام یک کار خوب روزنامه‌ نگاری لذت برد». رسانه‌های اجتماعی همان «فرصت جدید» هستند که می‌توان چارچوب و ساختار ژورنالیسم را هم روی آن سوار کرد. اما لایه قابل ملاحظه‌ ای از فعالان رسانه‌ای ما نتوانستند خود را با آن وفق دهند و عرصه را به مدعیان جدیدی واگذار کرده‌اند که قرائتی ظاهری از اصول ژرونالیسم و نقش میانجی‌گری آن دارند. آن‌ها محصول این گسست نسلی‌اند.

پس نباید خرده گرفت که چرا «ویروس زرد‌ نویسی» و «سندورم دنیای کثیف» به‌درستی قلب اعتماد اجتماعی به رکن رسانه را نشانه گرفته است. این حتما از شلیک قبلی، کشنده‌تر خواهد بود. حقیقتا که خبرنگار شدن سهل و خبرنگار ماندن به غایت سخت است.